İnternet Kontrolden Çıkıyor: Web 3.0



Ekleyen
robut
Güncelleme Zamanı
09.12.2009

Daha Web 2.0'ın ne olduğunu ve yeteneklerini yeni yeni kavramaya başlamışken, evvela seminerlerde daha sonra da İnternet'teki birçok tartışma grubunda Web 3.0''ın sözü edilmeye başladı. Malum süreç böyle işliyor. Şu anda Web 3.0'ın ne gibi yenilikler içereceği, nasıl tanımlanacağı ve çerçevesi belirleniyor... Uzmanlara göre Web 3.0 ile 2010 yılında tanışacağız. Peki nedir bu Web 3.0?

İnternet, canlı bir yaşam formu ve aslında yaşadığımız hayata birebir benzetilebilir. Fakat çok önemli bir fark var. İnsan uygarlığın bu duruma gelmesi ve şekillenmesi binlerce yıl sürerken, İnternet'in uygarlığının gelişimine her geçen gün şahit oluyoruz. İnternet bizim uygarlığımızın geçirdiği evrimi çok çok daha hızlı bir şekilde yaşıyor. Şu haliyle bile sonsuzluğu çağrıştıran İnternet'in geleceğini düşünmek korkutucu. Zira Web 3.0 ile İnternet artık düşünmeye başlıyor.

2000'li yıllarda İnternet dediğimiz şey Web 1.0'dı. O zamanlar her işin başı olan HTML ile kullanıcıların pek fazla müdahil olamadığı Web siteleri hazırlanabiliyordu. Netscape'in hüküm sürdüğü bu dönemde İnternet kullanıcısı sadece okuyucuydu.

Sosyal ağlar Web 2.0 ile geldi
O'Reilly Media, 2004 yılında Web 2.0'ı kullanmaya başladı. Artık İnternet kullanıcıları ortaklaşa olarak sistem ve içerik üretebiliyorlardı. Web 2.0 ile birlikte İnternet kontrolden çıkıyor: Web 3.0WordPress gibi hazır sistemler ortaya çıktı ve kullanıcılar kodlama bilgisine ihtiyaç olmadan siteler oluşturma, ortak içerik üretme, birçok medyanın yer alabildiği zengin internet uygulamaları geliştirme, yayıncıların ortak bir dil kullanabilmesini sağlayan RSS teknolojisi gibi imkânlara kavuştular. Yine Web 2.0 sayesinde sosyal ağlar ortaya çıktı. Böylece belirli düşünceleri paylaşan insanlar İnternet üzerinde topluluklar oluşturabildiler.
Etiketleme ve sosyal imleme teknolojileriyle de verilere erişim hızı arttı.

Web2.0 tabirini ilk kullanan kişi olan Tim O'Reilly Web 2.0'ı kısmen şöyle tanımlıyor:
"Web2.0bilgisayarendüstrisinde internetin bir düzlem olarak ilerlemesiyle bir işletme devrimi ve bu düzlemin kurallarını başarı için anlamaya çalışmaktır. Bu kurallar arasındabaşlıcası şudur: Ağ etkilerini daha çok insanın kullanabilmesi için programlar kurmak."

AJAX, SOA, Widget gibi teknolojik terimlerle açıklanmaya çalışılan Web 2.0 aslında web hizmetini iyileştirmek amacıyla ziyaretçilerin siteye katılımını (participation) sağlamak, yine aynı amaçla diğer sitelerle ve ziyaretçilerle işbirliği (collaboration) yapmak fikrine dayanan bir akım. Yani basit bir dille Vikipedi, Youtube, flickr, del.icious, Ekşi Sözlük, Facebook gibi, kullanıcıların diğer kullanıcılar için ziyaret ettikleri internet siteleri veya programlardır. Web 2.0'ın bir diğer getirisi İnternet reklamcılığı diye bir alanın yaratılması oldu. Çok sayıda kullanıcıyı barındıran, sürekli yenilenen ve takip edilen özellikle sosyal ağlar, reklam verenlerin ilgisini çekti ve İnternet'te reklam pazarı oluştu.

"Anlayışlı, kader dostu internet" yakında...

Geliştiriciler şu anda son hızla Web 3.0 üzerine kafa yoruyor, Web İnternet kontrolden çıkıyor: Web 3.03.0'ın nasıl geliştirilebileceğini, neler getireceğini, sınırlarının ne olacağını anlamaya çalışıyorlar. Web'in yaratıcısı Tim Berners-Lee'ye göre artık Semantik Web zamanı. Semantik Web öncelikle, Web içeriklerinin sadece doğal dillerde değil, aynı zamanda ilgili yazılımlar tarafından anlaşılabilir, yorumlanabilir ve kullanılabilir bir biçimde ifade edilebilmesini; dolayısıyla yazılımların veriyi kolayca bulmasını, paylaşmasını ve bilgiyi birleştirmesini sağlamayıamaçlıyor.

Semantik Web'i ve mimarisini dahaiyianlamakiçin semantik kelimesinin kökenine inelim. Yunanca Semantikos, yani "gerçek anlam" kelimesinden gelen "semantik"; "anlamını araştırmak" demek. "Anlam" üzerine yoğunlaşan semantik Webteknolojileri, "eğer bilgisayar bir dokümanın semantiğini anlarsa, artık sadece o dokümanın içerisindeki karakterleri algılamaz, dokümanın 'anlamını' öğrenebilir" düşüncesinden yola çıkıyorlar.

Tim-Berners-Lee Semantic Web'in vizyonunu şöyle ifade ediyor:İnternet kontrolden çıkıyor: Web 3.0

"Web için bir hayalim var, öyle ki bilgisayarlar web üzerindeki bütün veriyi, içerikler, linkler ve insanlarla bilgisayarlar arasındaki bütün işlemler gibi, analiz etmeye muktedir olacaklar. Henüz ortaya çıkmamış olsa da, ortaya çıktığı zaman Semantik Web ticaretin günlük mekanizmaları, bürokrasi ve günlük yaşamlarımız birbiri ile konuşan makineler tarafından yürütülecek. İnsanlığın asırlardır konuşup durduğu "akıllı ajanlar" nihayet gerçekleşecek."

Peki Web 3.0 hayatımızı nasıl değiştirecek veya bize ne gibi yenilikler sağlayacak? Web teknolojileri uzmanları Web 3.0'ın gelecekte kanser hücreleriyle savaşmamıza, vücudumuzun fiziksel yapısının yaşlanmaya karşı koymasına ve bizim için önemli olan şeylerle derin duygusal iletişim kurmamıza yardımcı olacağını öngörüyorlar. Yani Web 3.0 ile birlikte, şimdilik sadece bilim kurgu eserlerinde şahit olduğumuz insan gibi davranan, insanın duygulularını anlayan robotlar gerçek olacak. Bilgisayar nerede olduğumuzu ve nasıl hissettiğimizi anlamaya yaklaşacak ve hatta belki manevi ihtiyaçlarımızı bile karşılayacak. Konunun uzmanlarından Dana Pavel'e göre bunun açılımı şu: "Eğer bilgisayarlar çevremizdekilerin ve kendimizin ruh halininfarkındaolmamızısağlayabilirse, hangi renk tişörtü satın almamız gerektiğinden daha önemli ve yerinde tavsiyelerde bulunabilir. Örneğin elinizdeki bir mobil aracın, şehrin müze bölgesinde olduğunuzu bilebildiğini ve o an sizin sevdiğiniz şeylerden bazılarını içeren bir sergiyi tavsiye edebildiğini düşünün."

Tüm bunlara baktığımızda ortaya şu çıkıyor... Web 3.0 ile birlikte insani bir şekilde ifade edilmiş olan bilgileri alan ve makineler tarafından işlenebilir bir forma dönüştüren metot ve kaynakların geliştirilmesi neticesinde sistemler daha anlamlı deneyimler sunabilecek. Çünkü kullanıcıların ne istedikleri hakkında daha iyi "sezgisel" kavrayışa sahip olacaklar. Böylelikle makineler insanlara, kişiye özel olarak ihtiyaç duydukları servisleri çok daha verimli bir şekilde verebilecekler.

Örneğin, sinemaya gideceksiniz ve hangi filmlerin gösterimde olduğu konusunda bir fikriniz yok. Ardından Tantuni yiyebileceğiniz, bira içebileceğiniz ve maç izleyebileceğiniz yakında bir yere gitmek istiyorsunuz. Bunu şu anda Web'den araştırmaya kalkışsanız arama motorlarında birçok anahtar kelime denemeniz, bir dolu siteye girip çıkmanız gerekecek. Web 3.0 ile arama kutusuna anahtar kelimeler değil isteklerimizi, asıl amacımızı, derdimiz neyse onu yazacağız. Yani arama kutusuna "Bostancı civarında saat 15.00 gibi bir macera filmi izlemek istiyorum. Ardından Tantuni yiyip bira içebileceğim ve maç seyredebileceğim bir yer arıyorum. Seçeneklerim neler?" yazdığınızda arama motoru interneti tarayacak, gerekli bilgileri toplayıp düzenleyerek size sunacak. Dolayısıyla Web artık bir robot gibi değil bir insan gibi davranacak ve kişisel sorular sorarak aradığımızı tam olarak bulabileceğiz.

Web 3.0 ile 2010'da buluşacağız

Tabii ki Web 3.0 bundan ibaret değil. Bu, Web 3.0 ile yapılabileceklere sadece bir örnek. Web 3.0, kullanıcılara sunduğu kolaylıklar, zamandan tasarruf, sezgisel içerik gibi özelliklerinin yanında iş dünyası için de çok büyük faydalar getirecek. Finans, bilim, tıp/ecza ve veri açısından yoğun diğer endüstriler pek çok süreci otomatize edebilecekler.Hatta birçok devlet dairesine gitmeye gerek bile kalmadan bu işlemlerinternet üzerindengerçekleştirilebilecek.

Tüm bunlara rağmenWeb 3.0 şu anda İnternet kontrolden çıkıyor: Web 3.0proje düzeyinde. Lakin uzmanlar Web 3.0'ın 2010 yılından itibaren kullanılmaya başlayacağını söylüyorlar. -Bu arada Web 3.0'ın ilk kez 2006 yılında telaffuz edildiğini ve geliştirilmeye başladığını hatırlatalım.- Tabii tüm bu gelişmeler İnternet bağlantı hızlarının gelişmesiyle de doğru orantılı. Web 1.0'da dial-up bağlantılar kullanıyorduk ve kullanıcılar ortalama 50K'lık bir bant genişliğine sahipti. Web 2.0'da ortalama bant genişliği 1 megabit civarındaydı. Web 3.0 sırasında ise en az 10 megabitlik bir bağlantı kullanacağız. Bu da tabii ki veri alma - gönderme, işleme gibi işlemlerin tamamını etkileyecek, internet'te gerçekleştirilebilecek olan projelerin kapsamını belirleyecek olan en önemli etken...

Makinelere kazandıracağı anlama, yorum yapabilme, bilgiyi bütünleştirme yetenekleriyle, daha kısa yoldan daha fazla bilgiye ulaşmamızı sağlayacak olan bu teknoloji ile İnternet'in yeni imkânlar sağlayacağı, yeni alışkanlıklar yaratacağı ve yaşam biçimimizi de değiştireceği kesin. Web 3.0 ile İnternet'te yeni uygulamalar, yeni trendler başlayacak. Belki de Google, flickr, Facebook gibi bugününpopüler sistemlerini Web 3.0 uygulamalarıyla donatılmış yeni sistemler alacak. Elbette gündelik hayatımızı birçok açıdan kolaylaştıracağını idrak edebiliyoruz.

Lakin, ülkemiz için şöyle bir zaaf söz konusu. Ülkemizde Web teknolojileri hem yatırım, hem işlevsellik olarak oldukça geride. Özellikle bürokrasi yüzünden kaybettiğimiz zaman ve çektiğimiz sıkıntılar Web teknolojileri sayesinde oldukça hafifletilebilir. Oysa birçok devlet dairesi bırakın Web 3.0'ı, Web 1.0'ın sağladığı imkânları bile halka sunamamış durumda. Dünya çapında birçok kişi, firma, devlet, insanlarınhayatını kolaylaştıracak projeler, teknolojiler üretmeye çalışırken, ülkemiziyönetenler de umarızkısa süre içinde en azından bizler için çağın standardı olan teknolojiyi sunmaya gereken önemi verir, bu çağda zamanın değerini idrak eder ve gereken yatırımları yaparlar.

En yeni teknolojiler sizin olsun.
Umut Taydaş