Web 2.0 teknolojisinin hüküm sürdüğü Web çağındayız artık. Web'in bu safhası arama, sosyal ağlar, çevrimiçi medya (müzik, video vb.), içerik toplama (RSS), mashup'lar (API) gibi özellikler içeriyor. Şu an için Web'e, genel olarak bilgisayarlar ile erişiliyor, fakat iPhone gibi mobil aygıtlardan ve PlayStation 3 gibi oyun konsollarından Web erişimi giderek yaygınlaşıyor.
Peki, gelecek 10 yılda İnternet'ten neler bekleyebiliriz? Bu konuda pek çok tahminde bulunulabilir, fakat bu tahminlerin hangilerinin tutacağı hangilerinin tutmayacağı ya da bu tahminlerin dışında neler gelişeceğini bugünden bilmek imkânsız. Yine de elimizdekilere bakarak bir fikir yürütmek gerekirse gelecek 10 yılda popüler olması muhtemel 10 Web trendi şöyle sıralanabilir...
1. Semantik Web (Anlamsal Ağ)
Sir Tim Berners-Lee'nin Semantik Web (Anlamsal Ağ) vizyonu uzun zamandır beklenen büyük bir yenilik. Hatta biraz da efsaneye dönüşmeye başladı. Semantik Web kısaca birbirleri ile konuşan makineler anlamına geliyor. Kavram Web'i daha "zeki" yapmayı öngörüyor. Tim-Berners-Lee, Semantic Web'in vizyonunu "Bilgisayarlar Web üzerindeki bütün veriyi, içerikler, linkler ve insanlarla bilgisayarlar arasındaki bütün işlemler gibi, analiz etmeye muktedir olacaklar" şeklinde tanımlamıştır.
Alex Iskold'un The Road to the Semantic Web kitabında yazdığı gibi Semantik Web kavramının ana fikri bilgisayarların nesnelerin anlamını işlemelerine olanak verecek, verileri tanımlayan metadatalar yaratmaktır. Bilgisayarlar semantik ile donatıldıklarında karmaşık anlamsal optimizasyon sorunlarını çözebilecek kapasiteye ulaşacaklar.
Peki, Semantik Web nezamanortayaçıkacak?Kavramınyapıtaşları hazır: RDF, OWL, mikro biçimler bu yapıtaşlarından bazıları. Alex Iskold'un AdaptiveBlue şirketi ve Hakia ve Powerset gibi şirketler Semantik Web'i oluşturmak için etkin bir şekilde çalışmalarını sürdürüyorlar. Fakat yine de birkaç yıl daha beklememiz gerekecek.
2. Yapay Zeka
Bilgisayar tarihinin en büyük rüyası olan AI (artifical intelligence-yapay zeka) 1950'li yıllarda Alan Turing'in gerçekleştirdiği Turing Testi'nden bu yana bilim adamlarının hayallerini süslüyor. Turing Testi'nin amacı "Makinelerin ve bilgisayarların düşünme yetisine sahip olup olamayacaklarını" sınamaktı. Ağ kavramı içersinde AI, akıllı makineler anlamına geliyor. Meseleye bu yönden yaklaşınca AI ile Semantik Web vizyonu arasındaki ortak noktaları görmek mümkün.
Henüz Web üzerindeki yapay zekâ çalışmaları emekleme aşamasında. Amazon.com'un görev yönetim hizmeti olan Mechanical Turk projesi yapay zekanın çerçevesini oluşturmayı hedefliyor. Proje bilgisayarların kendi başlarına yapamayacakları görevleri yerine getirmek için insan zekâsını koordine eden bilgisayar programlarının ortaya çıkmasını amaçlıyor. Mechanical Turk projesi 2 Kasım 2005 tarihinde başlatıldı. Bu tarihten bu yana proje yavaş yavaş büyüyor fakat son aylarda Mturk'ün 2005'in Kasım-Aralık dönemindeki kadar kullanılmadığı görülüyor.
Herşeyerağmen yapay zekânın Webüzerinde yapabileceği pek çok şey var. Günümüzde yapay zeka teknikleri Hakia ve Powerset gibi "2.0 Araması" gerçekleştiren şirketlerde kullanılıyor. Teknoloji efsanesi olan Jeff Hawkins'in Numenta adlı şirketi ise sinirsel ağlar ve hücresel özdevinirlilik ile beyin gibi çalışan yeni bir prototip yaratmaya çalışıyor. Yani Numenta, bilgisayarların yüz tanıma gibi insanlar için çözmesi kolay sorunlar ile baş edebilmelerini mümkün kılmaya çalışıyor. Bilgisayarların hesaplama konusunda insanlardan çok daha hızlı olduğu düşünülürse, bilgisayarların daha önce ulaşılması imkânsız sorunları çözmemize yardımcı olarak tüm sınırlarını ortadan kaldırabileceğini umut edebiliriz.
3. Sanal Dünyalar
Second Life ve benzeri sanal dünyalar giderek yaygınlaşıyor. Gerçek hayatta yapabileceklerinin hatta çok daha fazlasını sanal dünyalarda gerçekleştirmek insanların ilgisini çekiyor. Sanal dünyalardaki insanlar arasındaki etkileşim de giderek gerçek hayattakine yaklaşmaya başladı.
Durum yalnızca dijital bir hayat oluşturmak ile ilgili değil, aynı zamanda hayatımız da dijitalleşiyor. Alex Iskold'un değindiği gibi Second Life gibi sanal dünyalara olan ilgi artarken aynı zamanda Google Earth gibi teknolojiler ile dünyamızı da dijital bilgiler ile donatıyoruz.
Sanal dünyaların ve dijital yaşamın gelecek 10 yılda tüm dünyada önemli bir pazar payına sahip olması muhtemel.
4. Mobil Web
MobilWeb gelecek 10 yıla damgasını vurması beklenen bir başka kavram. Amerika'da Apple'ın iPhone'u piyasaya sürmesi ile gerçek anlamda başlayan Mobil Web furyası hali hazırda Asya ve Avrupa'yı önemli ölçüde etkisi altına almış durumda. 10 yıllık süreçte mobil aygıtlarınız aracılığıyla alışveriş merkezinizde gezinirken size özel alışveriş fırsatları sunan ya da aracınız ile seyir halindeyken sizi yönlendiren, bulunduğunuz konumunuzun farkında olan hizmetler edinebileceksiniz. Mobil operatörlerin yanı sıra Yahoo ve Google gibi büyük İnternet şirketlerinin de önemli mobil portallar haline gelmesi muhtemel.
Nokia, Sony-Ericsson, Palm, Blackberry ve Microsoft gibi şirketler yıllardır Mobil Web pazarında etkin bir şekilde bulunuyorlar. Mobil Web ile ilgili en büyük sorunlardan biri olan kullanım konusunda ise iPhone'un sunduğu devrim yaratan kullanıcı arayüzü mobil İnternet kullanımı konusunda diğerlerini gölgede bırakıyor.
Özellikle iPhone'un önümüzdeki 10 yılda gittikçe popülerleşecek mobil İnternet kullanımı konusunda önemli bir payı olması bekleniyor.
5. İlgi Ekonomisi
"İlgi Ekonomisi" kavramı tüketicilerin ilgi alanlarına göre hizmet almalarını kapsıyor. Kişiselleştirilmiş haberler, kişiselleştirilmiş aramalar, satın alma konusundaki hatırlatmalar ve tavsiyeler bu kavrama verilebilecek öncelikli örnekler. İlgi Ekonomisi tüketicilerin seçim yapması ile; ilgilerini nereye 'harcayacaklarını' seçmeleri ile ilgilidir. İlgi üzerine gerçekleştirilen bu oyundaki diğer bir anahtar nokta ise 'benzerlik'tir. Tüketiciler benzer içeriği gördüğü sürece belli alanlarda daha uzun süre kalacaklardır; bu da yeni satış fırsatları yaratacaktır.
Gelecek 10 yılda bu kavramın İnternet ekonomisi için çok daha önemlibir kavram haline gelmesi bekleniyor. Şu an Amazon veNetflixgibi örneklerde gördüğümüz kavramın çok daha gelişmesi muhtemel.
6. Web Hizmeti Sunan Web Siteleri
Alex Iskold'un yazısında bahsettiği gibi artık İnternet giderek daha kolay dönüşüm geçirebilecek bir hal alıyor ve bütün sistem hem bir platforma hem de veritabanına dönüşüyor. Büyük İnternet siteleri İnternet hizmetlerine dönüşecekler ve veritabanlarındaki bilgileri dünyaya açık hale getirecekler. Fakat böylesine dönüşümler yasal yönleri dâhil pek çok açıdan hiç de kolay değil. Fakat Alex'e göre İnternet sitelerinin İnternet hizmetlerine dönüşüp dönüşmeyeceği değil, ne zaman ve nasıl dönüşecekleri tartışılmalı.
Dönüşümün iki yolla gerçekleşmesi bekleniyor. Bazı İnternet sitelerinin Amazon, del.icio.us ve Flickr örneklerinde olduğu gibi bir REST API aracılığıyla bilgilerini dağıtmaları bekleniyor. Diğer yöntemde ise İnternet sitelerinin bilgilerini ellerinde tutmaları fakat Dapperi Teqlo ve Yahoo Pipes gibi mashup'lar ile kullanıma açmaları öngörülüyor. Dönüşümler sayesinde yapısal olmayan bilgilerin daha yapısal olması amaçlanıyor.
Bu eğilimin widget'lar ve özellikle Facebook ile kullanımda olduğunu söyleyebiliriz. Muhtemelen 10 yıl içerisinde İnternet hizmeti alanı çok daha genişleyecektir.
7. OnlineVideo / İnternet TV
Bu trend internette hali hazırda patlama yaratmış durumda. Fakat çok daha fazlasıyla karşılaşabileceğimizi hissediyorsunuzdur. 2006 Ekim'inde Google İnternet dünyasının en büyük video paylaşım sitesi olan YouTube'u satın aldı. Aynı ayın ilerleyen günlerinde Kaza ve Skype şirketlerinin kurucularının "Venedik Projesi" (The Venice Project) diye adlandırdıkları daha sonra Joost adını alan bir İnternet televizyonu kurdukları ile ilgili haberler geldi. 2008 yılında YouTube'un üstünlüğü devam etti. Bu arada da İnternet televizyonu servisleri giderek gün yüzüne çıkmaya başladı.
10 yıl içerisinde İnternet TV'nin bugün olduğundan çok daha farklı olacağını söylemek mümkün. Daha yüksek görüntü kaliteleri, daha güçlü yayın akışı, kişiselleştirebilme imkânı, paylaşım ve dahası... Hepsi gelecek 10 yıllık süreçte bizleri bekliyor. Asıl önemli olan ise mevcut TV'lerin bu değişime nasıl ayak uyduracağı...
8. Zengin İnternet Uygulamaları
Bütünleşik İnternet ve masaüstü uygulamaları trendi devam ettiği sürece zengin İnternet uygulamalarının (RIA-rich internet apps) kullanımının ve işlevselliğini gelişmeye devam etmesi bekleniyor. Adobe'un AIR (Adobe Integrated Runtime - Adobe Entegre Çalışma Zamanı) platformu bu alanda lider platformlardan biri. Microsoft'unWindows Presentation Foundation ve Laszlo'nun açık kaynak kodlu OpenLaszlo platformları ve benzer çeşitli organizasyonlar da RIA platformları sunuyor. Ayrıca Ajax'ın da genellikle bir RIA platformu olarak kabul edildiğini de unutmayalım.
Ryan Stewart 2006 Nisan'ında yazdığı makalesinde RIA platformları hakkında şunları söylemiş: "Zengin İnternet Uygulamaları kullanıcının ilgisini çeken gelişmiş efektler ve geçişlere olanak veriyor. Bu, programcıların İnternet'teki muhteşem değişimleri kullanarak kullanıcılar için sorunsuz bir İnternet deneyimi sunmaları için çaba göstermeye başlayacakları anlamına geliyor. Yeni İnternet'in inşasında yer alacak herkes için oldukça güzel günler bizi bekliyor, çünkü arayüz nihayet içerik kadar etkili olabilecek."
Geçtiğimiz yıllardaki Microsoft ve Adobe'un çabaları Ryan'ın haklı olduğunu gösterdi. Buna rağmen daha görebileceğimiz pek çok yenilik bizi bekliyor.
9. Uluslararası Web
2007 yılında da olduğu gibi ABD şu an İnternetin en büyük pazarı. Fakat 10 yıllık süreçte işler değişebilir. Sıklıkla Çin'in büyüyen bir piyasa olduğu ifade ediliyor fakat Hindistan ve Afrika'nın bazı ülkeleri gibi kalabalık nüfusa sahip diğer ülkelerin de büyük birer piyasa olacağı açık.
Çoğu Web 2.0 uygulamasının ve İnternet sitesinin kullanıcılarının yüzde ellisini ABD piyasası oluşturuyor. Aslına bakılırsa comScore'un 2006 Kasım'da yayınladığı rapora göre dünyanın en sık ziyaret edilen İnternet sitelerine gelen trafiğin dörtte üçünün ABD dışındangeliyor.comScore'a göre ABD'li en büyük 25 İnternet sitesinin 14'ünün günümüzde ABD dışından aldığı ziyaretçi sayısı ABD içersinden aldığından daha fazla. Bu sitelerin arasında ABD'nin en büyük 5 İnternet sitesi de var: Yahoo!, Time Warner Network, Microsoft, Google ve eBay.
Yine de bu noktada uluslararasıpiyasalardan elde edilecek yüksek gelirlerden bahsetmek için henüz erken. 10 yıllık süreçte uluslararası İnternet'ten sağlanacak gelirlerin çok daha yüksek rakamlara ulaşması bekleniyor.
10. Kişiselleştirme
Kişiselleştirme 2007 yılından bu yana önemli bir olgu olarak önümüzde. Özellikle Google, iGoogle uygulaması ile kişiselleştirme trendine ivme kazandırmış durumda. Ayrıca last.fm, MyStrands ve Yahoo anasayfa uygulaması gibi pek çok Web 2.0 uygulamasında kişiselleştirme imzasını görmek mümkün.
Peki, önümüzdeki 10 yılda ne gibi kişiselleştirme olanakları bizi bekliyor? Google'da Kişiselleştirme Yazılım Mühendisi Şefi olarak çalışan Sep Kamvar şunları bu soruyu şöyle cevaplıyor:
"Google olarak kullanıcılarımıza çeşitli düzeylerde kişiselleştirme olanakları sunuyoruz. Web Geçmişi özelliğini kullanan kullanıcılarımız için en yüksek seviyede kişiselleştirme sunuyoruz fakat Web Geçmişi özelliğinden faydalanmayan kullanıcılarımız için bile arama sonuçlarını bulundukları ülkeye göre hazırlamak kaydıyla kişiselleştirme olanakları sunuyoruz. İlerleyen günlerde kişiselleştirme çok daha güçlü bir hal alacak; Google ile ne kadar çok paylaşımda bulunursanız arama sonuçlarınız o denli sizeözelhalegetirilecek."
Başka hiçbir girişim olmasa dahi Google'ın yıllar içinde kişiselleştirmeyi ne şekilde kullandığını ve gizlilik sorunları ile nasıl baş ettiğini takip etmek heyecan verici.
Genelanlamda gelecek 10 yıla damgası vurması beklenen yenilikler ve kavramlar bu şekilde. Fakat yazımızın başında da değindiğimiz gibi bu tahminler elimizdeki mevcut veriler doğrultusunda ortaya çıkmış öngörüler. Gelecekte bizi nelerin beklediğini tam anlamıyla bilmek ise mümkün değil.