Her yıl yüzlerce web uygulaması çıkıyor; uygulamaların bir bir web'e taşınması sürecinde 2009 yılı web uygulamaları açısından oldukça zengindi. 2009 yılında öyle web uygulamaları gördük ki hem benzerlerinden çok daha işlevsel, hem de diğer web geliştiricileri için ilham verici oldular. Hatta bazıları web'i kullanma alışkanlıklarımızı bile değiştirdiler.
Aşağıda, 2009 yılının Top 10 son kullanıcı web uygulamaları listesi yer alıyor. Bu uygulamaları seçerken özellikle dikkat edilen kriterler; alışılmışın dışına ne derece çıktıkları, teknolojik bir yenilik içermeleri ve uzman kullanıcıdan yeni kullanıcıya kadar her kesimden insanın rahatça kullanabileceği basitliğe sahip olmaları oldu. Ek olarak listeye bu yıla ait olmayan ama asıl çıkışını bu yıl yapmış bazı web uygulamaları da dâhil edildi.
Bing
Bu yılın neredeyse son günlerine kadar Google yenilik ya da web uygulamaları açısından pek girişken değildi ve arama motorları pazarında yarışın dışında kalmayı tercih etti. Fakat Microsoft, müthiş bir atakla, sıfırdan yeni bir marka yaratarak ciddi bir popülarite yakaladı. Microsoft'un Temmuz ayında kullanıcılara sunduğu Bing hızlı bir biçimde en fazla tercih edilen arama motorları arasına girdi. Bing'in pazar payı son birkaç ayda ciddi bir ivme yakalayarak tırmanışa geçti; bu süreçte Microsoft Bing'e sürekli, görsel arama, önizleme aksiyonları, entegre Twitter araması ve Wolfram Alpha'nın en beğenilen özellikleriyle akıllı entegrasyon gibi ilginç özellikler eklemeyi sürdürdü.
Bing, Microsoft tarafından bir "sonuç motoru" olarak tanımlanıyor ve amacı kullanıcılara sadece 10 adet bağlantıdan fazlasını sunmak. Bu yüzden Bing'de özellikle üzerinde durulan nokta, kullanıcıların aradıkları şeye dair nitelikli bir bilgiye ulaşmalarını sağlamak. Örneğin bir futbol oyuncusunu veya bir sanatçıyı aradığınızda bu kişiye ait fotoğrafların yanısıra geçmiş aylara dair arama istatistikleri, videolar vb. birçok bilgi sunuyor. Microsoft, Bing yine şark kurnazlığı yapıp daha önce Windows İşletim sisteminde, diğer işletim sistemlerini taklit ettiği gibi, Bing'de de Google'ın zaman içinde bünyesine kattığı özellikleri dâhil ederek ve yanısıra ekstra özellikleri ekleyerek Bing'i geliştiriyor. Buna rağmen ciddi bir kullanıcı kitlesi tarafından kabul gören ve tercih edilmeye başlayan Bing, 2009'un kaydadeğer uygulamaları arasında yerini alıyor.
Wolfram Alpha
Wolfram Alpha 2009'un en fazla övgüyse bahsedilen fiyaskosuydu diyebiliriz. Wolfram Alpha'nın 2009 yılı boyunca, en müthiş web yeniliği gibi sunulmasının ardında biraz da kapsamlı/belki biraz yanıltıcı bir reklam kampanyası yatıyor. Google'ı tarihin gizemli sayfalarına gömeceği söylenen Wolfram Alpha bir arama motoru değil internet üzerinden veri bulma ve arama kriterine göre hesap yapabilme özelliğine sahip bir cevaplama motoru olarak tanımlanıyor. Gücünü Mathematica isimli bir bilgisayar programından alan Alpha çıktığı ilk günlerde yeni nesil arama motoru olarak tanıtıldı. Wolfram Alpha'da yapılmaya çalışılan şey arama sonucu olarak bir çok bağlantı ile yanıt vermektense, güvenilir internet sitelerinden topladığı verilerle işe yarar bilgiler sunmak. Eğer bu fikir tanıdık geliyorsa, aynı şeyi Microsoft'un da her ne kadar Wolfram Alpha kadar radikal olmasa da Bing ile yapmaya çalıştığını söyleyebiliriz. Zira Bing, arama sonuçlarında Wolfram Alpha'nın teknolojisinden faydalanan ilk arama motoru.
Evet, buraya kadar Wolfram Alpha'nın neden bu listede olduğuna dair tek kelâm etmedik. Çünkü Wolfram Alpha bugün için herkesin rahatlıkla kullanabileceği düzeyde değil. Eğer bir mühendis veya bilim insanıysanız Wolfram Alpha sizin için en kullanışlı web uygulaması olabilir. Geri kalanımız için Alpha'nın yetenekleri anagram çözme, hava durumu bilgisi alma, iki şehir arasındaki uzaklığı öğrenme amaçlı kullanabileceğimiz faydalı bir servis. Fakat Wolfram Alpha için bu bir başlangıç; çünkü Alpha büyüyor, gelişiyor ve sürekli veri topluyor.
Wolfram Alpha'nın çığır açabilecek düzeyde bir girişim, oldukça ilginç bir web araması deneyimi olduğunu söylemeden geçemeyiz. Kendisi başarısız olsa bile şüphesiz web'in bundan sonrası için esin kaynağı olacak; Bing ve Google gibi arama motorlarında yapılacak işleyişsel değişiklerin anahtarı durumundaki bir web uygulaması olarak hatırlanacak. Bu arada Wolfram Alpha'nın mobil web'e doğru kayma çabalarını ve ekim ayında 50$'a satılmaya başlanan iPhone uygulamasının hatrı sayılır bir ilgi gördüğünü de hatırlatalım.
Google Chrome
Google 2008 yılının sonlarında Google Chrome'un ilk beta versiyonunu yayımladı. Chrome şu anda tarayıcı pazarında çok küçük bir paya sahip olsa da, henüz OSX ve Linux için stabil sürümleri bulunmasa da, bu kısa sürede tarayıcı pazarını değişmeye zorladı. Chrome'un diğer tarayıcıları tokatlayıp geçen hızı çıktığı andan itibaren tarayıcı savaşlarını başlattı. Hatta Microsoft bile Internet Explorer 8'i piyasaya sürerken IE8'i Chrome'la karşılaştırdı. Bu yüzden Google
yeni, hızlı JavaScript görüntüleme motorları ve geliştirilmeye başlanan yeni ilginç teknolojiler için ne kadar teşekkür etsek azdır. Zira Chrome sayesinde geliştiriciler tarayıcılar ve çalışma şekilleri üzerinde yeniden düşünmeye başladılar. Bugün Chrome'u kullanmıyor olsanız bile bilin ki, Firefox ve Internet Explorer'ın yeni sürümlerinde Chrome'dan etkiler göreceksiniz.
Chrome aynı zamanda Google'ın yine çok tartışılan işletim sistemi projesinin adı. Şu an henüz Chrome OS'u yeterince tanıyamasak ve hakkında fikir belirtemesek de, en azından Google Chrome internet tarayıcısında olduğu gibi Chrome OS'u da, WebOS teknolojisinin gelişimi sürecinde görmezden gelemeyeceğimiz kesin.
Posterous
Eğer karmaşık işlerle uğraşmadan sadece fotoğraf, mesaj, alıntı vb. şeyleri paylaşacağınız bir blog açmak ya da sadece çeşitli şeyleri Facebook, Flickr ve Twitter gibi çok sayıda sosyal ağda paylaşmak işini kolayca halletmek istiyorsanız Posterous tam size göre. Posterous 2009 yılının Mayıs ayında başlayan bir proje ve emin olun, bu yıl blog dünyası için yapılan en ilginç yeni web uygulaması. Posterous'u bu kadar önemli yapan şey, ilk evvela belirlediğiniz servisler için çapraz güncelleme yapması (örneğin Flickr, Facebook, Twitter veya kendi blog'unuz). Ek olarak, Posterous'da yeni bir blog açmak son derece kolay. Posterous.com'a bir e-posta mesajı, bir fotoğraf veya video gönderiyorsunuz ve yeni blog'unuz hazır. Web olaylarından biraz anlayan kullanıcılar, Posterous blog'larını kendi domain'lerinde barındırabilir ve kendi temalarını hazırlayarak kullanabilirler.
Posterous'un bir diğer güzel tarafı yan ürünlerle beslenebilen bir yapı olması. Örneğin şirketin hazırladığı yeni iPhone uygulaması PicPosterous bir hayli popüler ve devamı da gelecek gibi görünüyor.
Hulu
Her ne kadar Türkiye'den çok ziyaret edilmese de Hulu Amerika'nın en fazla ziyaret edilen video sitelerinden biri. Hulu yaptığı anlaşmalar neticesinde yıl içerisinde TV şovlarının ve dizilerin adresi haline geldi. Bir şovun ya da dizinin en yeni bölümü de dâhil olmak üzere bir bölümünü izlemek istiyorsanız bakacağınız adres Hulu.
Hulu'nun bu derece popüler olmasının ana sebebi, insanların, süreleri reklamlar ve tanıtımlarla birlikte normal süresinin üç katına çıkabilen tv şovlarını ve dizileri TV'de izleyerek vakit kaybetmek yerine bu vakti başka şeylerle değerlendirip reklamsız ve sadece bir arama/bir tıklama ile internetten izlemeyi tercih etmeleri. Türkiye için düşündüğümüzde normal süresi 1,5 saat, yayın süresi 3 saati bulan bir diziyi TV'den izlemektense internetten izlemenin daha mantıklı olduğu aşikâr.
Hulu'da insanların bu eğilimini fark ettiği için FOX, NBC ve diğer TV şirketleriyle anlaşarak içeriğini netleştirdi. Nisan'da şovları ve dizileri en fazla izlenen kanal olan ABC de Hulu ile anlaşma yaptı. Bu sayede, TV'de var olan bir yapımı izlemek isteyen herkes için Hulu tek adres haline geldi. Üstelik Hulu şu ana kadar tamamen ücretsizdi. Önümüzdeki yıl ise ücretli üyeliğe başlanacağı söyleniyor. İnsanların günlük rutinlerini değiştiren ve yeni nesil bir yayın platformuna dönüşen Hulu'ya bu listede yer vermemek mümkün değil.
Twitter 
Bir "top 10 web uygulamaları" listesi içerisinde Twitter yoksa tastamam bir liste sayılmaz. Kullandığımız hiçbir web uygulaması bizi Twitter kadar hayal gücümüzü sınırlamaya ya da paylaşmak istediğimiz şeyi ölçülü bir şekilde paylaşmaya zorlamadı. Ayrıca hiçbir web servisi bize, ne yaptığını, gününü ne şekilde geçirdiğini merak ettiğimiz insanları takip etmeyi bu kadar kolaylaştırmadı. Facebook'un insanı paralize eden, link bombardımanı karmaşık ekranı Twitter'la karşılaştırıldığında neredeyse korkunç geliyor.
Twitter 2009 yılında başlayan bir servis olmasa da asıl popülaritesine bu yıl kavuştu. Son derece temel özellikler sunan Twitter kullanıcılara sunduğu listeler ve entegre arama gibi yeni özellikleriyle her akla gelenin eklendiği değil, kullanıcının ihtiyacına göre özellik eklenen bir servis olması nedeniyle de benzer sosyal ağlar arasından sıyrıldı. Geçtiğimiz günlerde bir fonksiyon olarak varolmasına rağmen ve daha çok yardımcı Twitter programlar aracılığıyla kullanılan "retweet" özelliği site üzerinden kullanıcılara daha basit bir kullanımla sunuldu. Kullanıcıları oldukça memnun eden "Retweet" özelliği önümüzdeki yıllarda Twitter'in en sık kullanılan özelliklerinden biri gibi görünüyor.
Twitter bugün her kesimden kullanıcıyı bünyesinde barındıran, 1 milyon takipçisi olan üyelere sahip, BNO News, CNN, Hürriyet, Milliyet, Radikal, NTV gibi birçok medya yayımcısının haber verme amaçlı kullandığı bir servis. Anaakım medyada kullanılması gerekli bir araç olarak kabul gören Twitter sade arayüzü, kolay kullanımı ve alışkanlıkları değiştiren bir servis olması nedeniyle listenin en önemli uygulamalarından biri. Üstelik yeni aldığı yatırımlarla verdiği hizmetin çapını genişletecek ve çok daha büyük işler başaracak gibi görünüyor.
TweetDeck
Twitter'ın kendi sitesini bir yana bırakırsak TweetDeck şu anda en popüler Twitter istemcisi. Her ne kadar Seesmic ve Twhirl azımsanmayacak sayıda kullanıcının tercih ettiği yazılımlar olsalar da TweetDeck 2009 yılında Twitter istemcileri arasında standartları belirleyen bir yazılım olma seviyesine ulaştı. Ayrıca sütun tabanlı tasarımın kullanıldığı ilk sosyal ağ takip istemcilerinden biri olan TweetDeck sayesinde sütun tabanlı tasarım standart haline geldi.
TweetDeck sürekli geliştiriliyor ve güncelleniyor olması yüzünden de bu derece beğenilen bir yazılım. Örneğin Twitter'ın yeni listeler özelliğine birçok Twitter istemcisi adapte olamazken bu özellik TweetDeck'te kolayca kullanılabiliyor; ek olarak LinkedIn entegrasyonu sunuyor ve Twitter'ın yeni jeolokasyon özelliğini -kısmen de olsa- destekliyor. TweetDeck bunların yanında yerel listeler özelliğini sunan ilk uygulama, hatta bu özelliğiyle belki de Twitter ekibinin esin kaynağı bile olmuştur.
TweetDeck belki bir web uygulaması değil ama bir web servisini, o web servisinin kendisinden daha da işlevsel bir biçimde kullanmak için tercih edilebilecek en başarılı uygulamalardan biri. Bu da onu 2009'un en önemli son kullanıcı web uygulamalarından biri yapmaya yetiyor.
Aardvark
Diyelim ki bir şehire gittiniz; ilk kez bu şehire gittiğniiz için nerede öğle yemeği yenir, akşam yemeğinin güzeli nerede olur, bilardo oynamak için en temiz mekân neresidir bilmiyorsunuz. Evet, bunun için Yelp ya da Citysearch kullanabilirsiniz fakat siz de bilirsiniz ki en güzel öneriler, sizin nelerden hoşlandığınızı bilen arkdaşlarınızdan veya aşağı yukarı benzer beğenilere sahip olduğunuz, arkadaşlarınızın arkadaşları tarafından gelir. Aardvark, işte bu tür öneriler edinmeyi, sorularınıza cevaplar almayı, benzer ilgileri paylaştığınız insanlara fikir danışmayı kolaylaştıran bir kapsamlı bir sosyal ağ olarak tanımlanabilir. Üstelik hem sitesinden, hem web uygulaması olarak, hem Gtalk gibi anlık mesajlaşma istemcileri üzerinden ve hatta iPhone uygulaması olarak da Aardvark'ı kullanabiliyorsunuz.
Aardvark'ı bir operatör olarak düşünebilirsiniz. Bir şey sorduğunuzda Aardvark önce sorunuzu o an online olan arkadaşlarınıza veya arkadaşlarınızın arkadaşlarına ulaştırır. Böylelikle size sorunuzun cevabını bulana kadar aramaya devam eder. Aardvark'ın büyüleyici tarafı arka planda çalışan ve sürekli öğrenen sofistike öğrenme algoritmaları. Aardvark bu operatör işlevini yürütürken bir yandan da kim hangi konularla ilgili sorular sorar, kim ne tür soruları
cevaplar öğreniyor ve bu sayede soruları, bu soruyu cevaplayacak doğru insanlara ulaştırma konusunda daha başarılı oluyor.
Yahoo Answers ya da benzer servislerde olduğu gibi Aardvark şu an için sık sorulan sorular vb. listeler tutmuyor. Servisin ana görevi, kendi sosyal ağınızdaki uzmanlardan aldığı doğru cevapları size ulaştırmak. Ciddi bir geliştirme sürecinden geçen Aardvark'ı kullandığımız ilk günlerde bu servisin nasıl olup da çalıştığına dair hayrete düştüğümüzü hatırlıyorum. Tabii zamanla üzerinde hiç düşünmeden kullandığımız bir uygulama haline geldi. Üstelik son günlerde sorulan soruların %85'inin cevaplandığını gösteren istatistikleriyle de kullanmaya değer olduğunu gösterdi. Şu an internet medyasında dolaşan Google'ın Aardvark'ı almak için 30 milyon dolar önerdiği haberleri de Aardvark'ın ne derece başarılı bir servis olduğunun kanıtı.
Google Voice
Google'ın en sevdiği şeylerden biri statükoyu değiştireceği pazarlara girmek. Örneği Google Voice ile Google bunu telekom ve VoIP endüstrisi için gerçekleştirdi. Google Voice her kullanıcıya, herhangi bir telefona yönlendirilebilecek yeni bir telefon numarası veriyor. Gmail benzeri bir arayüzü bulunan Google Voice kullanıcılara ücretsiz yerel ve uzak arama yapma imkânı sunarken oldukça düşük bir fiyata sahip oldukları telefon üzerinden uluslar arası yapma şansı da tanıyor. Servis aynı zamanda ücretsiz metin mesajı, konferans aramaları ve otomatik sesliposta transkripsiyonu gibi hizmetler içeriyor.
Ribbit Mobile ve VoxOx servisler benzer özellikler sunsalar da Google Voice isim tanıma özelliği ile birlikte pazardaki sahip olduğu gücü arkasına alarak yılın en önemli servislerinden biri olmayı başardı. Önümüzdeki yıl çok daha popüler olacağının şimdiden çok net göründüğü Google Voice halen davetiye ile üye kabul ediyor.
Facebook
İnternet'in belki de en ünlü sitesi Facebook 2009 yılında büyümeye ve yeni özellikler eklemeye devam etti. Bu özellikler paylaşılan URL'lerin gösteriminden yeni paylaşım araçlarına ve tabii ki Facebook'a girme sebebi olabilen birbirinden etkileyici uygulamalara kadar uzanıyor. Bu yılı da bir numaralı sosyal ağ sitesi olarak geçiren ve 300 milyon kullanıcı sayısına ulaşan Facebook'u dev bir ülke olarak tanımlamak herhalde aşırı olmaz.
Popüler olduğu dönemde öncelikle gençlerin ve IT ile ilgilenenlerin ilgisini çeken ve kullanıcı profilin büyük bölümünü bu gruplara ait kullanıcılardan edinen Facebook'un bu yıl en hızlı büyüyen demografik kesimi 35 yaş üstü kullanıcılar oldu. Bu da, henüz Facebook'a ulaşmayan orta ve orta yaş üstü kullanıcıların Facebook'un büyümesini devam ettireceğini gösteriyor.
Sizin Favori Sitelerinizi Gözden Kaçırmış mıyız?
Bu listede elbette ki, bizce 2009'un en önemli web uygulamaları seçmeye çalıştık. Fakat elbette ki gözümüzden kaçan, belki potansiyelini fark edemediğimiz web uygulamaları vardır? Sizce 2009'da patlama yapan, es geçilemeyecek web servisleri hangileri? Lütfen bunları yorumlar aracılığıyla bizimle paylaşın, biz de kullanalım, inceleyelim ve ilerde listelerimize dâhil edelim...